محمد بن ابراهیم نعمانی
ابو عبدالله محمد بن ابراهیم بن جعفر کاتب نعمانی (م ۳۶۰ ه.ق) از علمای شیعه اوائل قرن چهارم هجری قمری و صاحب کتاب مشهور «الغیبه نعمانی» است.
زندگی نامه
ابوعبدالله محمد بن ابراهيم نعمانى (م 360ق) مشهور به ابن ابی زینب؛ متكلم، مفسر و محدّث شيعى قرن چهارم است. وی اهل منطقه‌ی نعمانیه‌‌ی عراق بین واسط و بغداد و عراقی اصل بود.
از زندگى وي همين اندازه معلوم است كه در 313 قمری به شيراز آمده و در آن شهر از ابوالقاسم موسى بن محمد اشعري قمى حديث آموخته و در قم احتمالاً از على بن حسين بن بابويه (م 329ق) حديث شنيده است. پس از آن به بغداد سفر كرده و در آنجا از عالمان و محدّثان و فقيهان بنامى چون محمد بن همام اسكافى، احمد بن محمد بن سعيدبن عقدة كوفى (م 333ق) و محمد بن يعقوب كلينى (م 329ق) حديث فرا گرفته است. پس از چندي از بغداد آهنگ سفر به شام كرده و در 333ق در طبريه (از شهرهاي اردن) از محمد بن عبدالله طبرانى و عبدالله بن عبدالملك بن سهل طبرانى حديث شنيده و پس از آن در شام از محمد ابن عثمان بن علان دهنى بغدادي حديث آموخته و در سالهاي پايانى روزگارش به حلب كه شهري شيعى نشين بوده است، رفته و تا پايان زندگى در آنجا مانده و در همانجا به نشر حديث و معارف شيعى پرداخته و در شام درگذشته است.
نعمانی در حسن استنباط و سبک نوشتاری در قرن خود، بی نظیر بوده است. او بیشتر علم خود را از محضر [[شیخ کلینی|شیخ کلینی] اخذ کرده و به عنوان کاتب کلینی بوده و بخش بسیاری از کافی را نوشته است که لقب کاتب از این جهت به نعمانی اطلاق شده است.
او در علم رجال، شناساندن روات و حدیث صحیح و غیر صحیح از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. نجاشی درباره‌ی او می‌نویسد: شیخ من اصحابنا، عظیم القدر، شریف المنزله، صحیح العقیده. یعنی هیچ انحرافی در عقیده‌اش نیست و شیعه دوازده امامی است.
اساتید
از اساتید نعمانی می توان شیخ کلینی، ابوالقاسم موسی بن محمد اشعری، ابن عقده کوفی، محمد بن همام، ابو علی احمد بن محمد کوفی، سلامه بن محمد بن اسماعیل ارزنی، عبدالله بن عبدالملک طبرانی را نام برد.
تألیفات
نعمانی، به جز کتاب الغیبة نگاشته های دیگری نیز داشته که همه آن‌ها از بین رفته‌‌اند. البته کتابی برجای مانده از قرن چهارم به نام تفسیر النعمانی یا رساله المحکم و المتشابه، که رساله‌ای در علوم قرآنی است به او انتساب دارد. اما در اینکه این کتاب از او باشد تردید جدی وجود دارد.
پانویس
منابع
- یوسفی اشکوری، حسن، «ابن ابی زینب» در دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج2، ص660
- الغيبة (نعماني)، راسخون، بازیابی:31 شهریور 1393
- نگاهي به كتاب غيبت نعماني، نجم الدين طبسي، در دسترس در کتابخانه دیجیتال اهل البیت علیهم السلام، بازیابی:31 شهریور 1393
پیوندها: